آسیب لیگامان یا رباط های کلترال (جانبی) زانو چگونه ایجاد میشود؟

لیگامان های کلترال Collateral یا رباط های جانبی زانو از ساختمان هایی است که میتواند بدنبال ضربه به زانو دچار آسیب شود. آسیب این لیگامان بخصوص در حین انجام ورزش های پرتحرکی مانند فوتبال و والیبال صورت میگیرد.

آناتومی کاربردی

 زانو بزرگترین مفصل بدن است. این مفصل از کنار هم قرار گرفتن سه استخوان تشکیل شده است. قسمت پایینی استخوان ران، قسمت بالایی استخوان ساق و استخوان کشکک. قسمت انتهای پایینی ران روی ساق حرکات لولایی دارد و کشکک در فرورفتگی شیار مانند پهنی که در جلوی انتهای پایینی ران قرار دارد میتواند به طرف بالا و پایین حرکت کند.

مفصل زانو لیگامان های قوی دارد که استخوانها را به یکدیگر متصل میکند. این لیگامان ها مانع میشوند که استخوان های تشکیل دهنده مفصل در هر جهتی حرکت کنند. به زبان دیگر وظیفه آنها اجازه و تسهیل حرکت استخوان ها فقط در جهت های خاص است.

مهم ترین جهتی که لیگامان های زانو اجازه حرکت میدهند خم و راست شدن زانو است گرچه زانو در جهات دیگر هم حرکات خفیفی دارد. زانو چهار لیگامان مهم دارد که عبارتند از لیگامان متقاطع قدامی یا ACL    لیگامان متقاطع خلفی یا PCL    لیگامان کلترال داخلی یا MCL  لیگامان کلترال خارجی یا LCL

لیگامان های کلترال در دو طرف زانو قرار دارند. لیگامان کلترال داخلی در قسمت داخلی زانو قرار گرفته و دو استخوان ران و تیبیا (درشت نی) را به یکدیگر متصل میکند.

لیگامان کلترال خارجی در قسمت بیرونی زانو قرار گرفته و استخوان های ران و فیبولا ( نازک نی) را به یکدیگر متصل میکند.

وظیفه عمده این لیگامان ها ممانعت از حرکات جانبی ساق نسبت به ران است به این صورت که تا حد زیادی مانع حرکت زانو به طرفین شده و فقط اجازه خم و راست شدن زانو در راستای جلو و عقب را میدهد.

آسیب لیگامان های کلترال زانو یا پارگی رباط های جانبی زانو چگونه ایجاد میشود؟

آسیب این لیگامان ممکن است بصورت فقط یک کشیدگی باشد و یا ممکن است لیگامان دچار پارگی ناقص یا پارگی کامل شود. آسیب لیگامان جانبی یا کلترال داخلی بیشتر از لیگامان خارجی اتفاق مبفتد با این حال به علت پیچیده تر بودن آناتومی قسمت خارجی زانو، آسیب لیگامان کلترال خارجی معمولا همراه با آسیب دیگر ساختمان های زانو است. آسیب این لیگامان ها معمولا به علت نیروهایی است که ساق را به طرفین فشار میدهد.

ضربه مستقیم به قسمت خارجی ران و زانو موجب باز شدن سطح مفصلی زانو در قسمت داخلی شده که نتیجه آن تحت کشش قرار گرفتن لیگامان کلترال داخلی و آسیب آن است.

مکانیسم دیگر پارگی رباط های جانبی زانو داخلی به این صورت است که فرد در حالی که روی یک زانو ایستاده است کمی زانویش را خم کند و در همین حال تنه خود را روی زانو بچرخاند.

این آسیب ها بیشتر در ورزشکاران بخصوص ورزش های فوتبال، بسکتبال، والیبال و اسکی دیده میشوند. اگر فشاری که به این صورت به رباط وارد میشود کم باشد فقط موجب کشیدگی شدن آن میشود.

کشیدگی رباط جانبی داخلی زانو شایعترین آسیب زانو است. اگر فشار بیشتری به رباط وارد شود آنرا بطور ناقص یا حتی کامل پاره میکند. اگر فشار باز هم بیشتر باشد رباط های صلیبی و یا منیسک ها هم آسیب میبینند و یا ممکن است استخوان های اطراف مفصل زانو هم دچار شکستگی شوند.

آسیب لیگامان کلترال خارجی زانو هم میتواند بر اثر ضربه هایی که به قسمت داخلی زانو وارد میشود ایجاد گردد. آسیب رباط جانبی خارجی شیوع کمتری از رباط جانبی داخلی دارد. اگر شدت ضربه زیاد باشد به غیر از آسیب به رباط جانبی خارجی ممکن است کپسول خلفی زانو، رباط صلیبی و یا عصب پرونئال هم آسیب ببینند.

علائم آسیب رباط های جانبی زانو

در کشیدگی رباط جانبی درد در کناره های زانو و روی لیگامان آسیب دیده احساس میشود. این درد منتشر بوده و برعکس درد منیسک است که در محدوده کوچکی متمرکز است. درد با فشار موضعی بر روی رباط بیشتر میشود و در هنگام معاینه وقتی پزشک با مانور خاصی رباط را تحت کشش قرار میدهد شدت درد بیشتر میشود.

تورم هم از دیگر علائم این آسیب ها است. وقتی که شدت آسیب زیاد بوده و رباط پاره شده است زانو ناپایدار بوده و در معاینه پزشک این ناپایداری مشخص میشود. در این موارد همچنین داخل مفصل زانو خونریزی میکند (همارتروز) و پوست روی رباط جانبی به علت خونریزی کبود میشود.

تشخیص آسیب پارگی رباط های جانبی زانو

 مهمترین راه های تشخیص این آسیب توسط پزشک اطلاعاتی است که وی از علائم بیمار و نحوه ایجاد آسیب میگیرد و معاینه ایست که وی از زانوی بیمار بعمل میاورد. با این حال دیگر روش های تصویربرداری مانند رادیوگرافی ساده و ام آر ای MRI هم میتواند به تشخیص این آسیب کمک کند.

درمان آسیب لیگامان های کلترال زانو

 آسیب های این لیگامان ها بندرت نیاز به عمل جراحی دارند. اگر همراه با آسیب این لیگامان ها ساختمان های دیگری در زانو مانند منیسک یا لیگامان های متقاطع هم آسیب ببینند، برای درمان آن ساختمان ها ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد.

درمان غیر جراحی

 این درمان ها عبارتند از

• استفاده از سرمای موضعی : بلافاصله بعد از ضربه باید یک کیسه حاوی یخ خرد شده را بمدت بیست دقیقه روی قسمت دردناک زانو گذاشت و این کار را با فواصل یک ساعت تکرار کرد.

• محافظت از زانو : در موارد کشیدگی رباط، بیمار باید به مدت ۳-۲ هفته از زانو بندهای مخصوصی استفاده کند تا بدین وسیله زانو از نیروهایی که موجب حرکت آن به طرفین میشوند حفاظت گردد. همچنین بیمار باید با استفاده از عصا مانع از اعمال زیاد وزن به زانو شود.در مواردی که رباط دچار پارگی شده باشد درمان بصورت استفاده از گچ بلند پا یا بریس های مخصوص بمدت حدودا یک ماه است.

• فیزیوتراپی : در مدت چند هفته ای که زانوی بیمار با زانوبند بسته است نرمش های ایزومتریک عضلات ران انجام میشوند. بعد از کاهش تورم زانو فیزیوتراپی میتواند با برگرداندن حرکات زانو به وضع طبیعی و تقویت عضلات ران کمک موثری به برگشت بیمار به فعالیت های روزمره زندگی بکند.

درمان جراحی

 در مواردی که پارگی این لیگامان با درمان های غیر جراحی بهبود نیابد یا همراه با پارگی این لیگامان دیگر بافت های زانو مانند رباط های صلیبی یا منیسک ها نیز آسیب دیده باشند پزشک ارتوپد ممکن است تصمیم به درمان جراحی برای درمان پارگی این لیگامان بگیرد