بسياري از افرادي كه دچار اضافه وزن يا چاقي هستند درد زانو را تجربه مي‌كنند. در بسياري از اين افراد كاهش وزن مي‌تواند ميزان درد را كاهش داده و احتمال ايجاد آرتروز را نيز كم كند. طبق مطالعات صورت گرفته، تنها ۳/۷ درصد افرادي كه وزن مناسب دارند دچار آرتروز مي‌شوند. اين در حالي است كه ۱۹/۵ درصد افرادي كه چاقي نوع ۲ دارند به آرتروز مبتلا مي‌شوند. داشتن چربي بيش از حد و چاقي، نيرويي اضافي به مفاصل از جمله زانو وارد مي‌كند كه اين نيروي اضافي مي‌تواند ايجاد درد كرده و در نهايت به آرتروز زانو منجر گردد.
آرتروز زانو عارضه‌ای است که در آن بافت غضروفی زانو از بین میرود. بافت غضروفی زانو بافتی منعطف و مستحکم است که باعث حرکت راحت‌تر استخوان‌های زانو نسبت به هم شده و نقش ضربه‌گیر را دارد. از عوارض آرتروز زانو می‌توان به درد، تورم و بادکردگی زانو، سفتی زانو و کاهش بازه‌ی حرکتی زانو اشاره کرد. علائم آرتروز زانو با گذر زمان و در صورتی که درمان نشود بدتر می‌شود. التهاب نيز عارضه‌اي است كه برخي افراد داراي اضافه وزن را درگير مي‌كند.
چگونه اضافه وزن افراد را درگير مي‌كند؟
داشتن وزن متناسب مزاياي فراواني براي فرد به همراه دارد ؛ از جمله :
- كاهش فشار بر روي زانو
- كاهش احتمال التهاب مفاصل
- كاهش احتمال بيماري‌هاي مختلف
براي افرادي كه با اضافه وزن درگير هستند هر نيم كيلو كاهش وزن مي‌تواند يك و نيم كيلو از ميزان نيروي وارده بر زانو بكاهد. بنابراين اگر فردي ۵ كيلو از وزن خود كم كند مي‌تواند ۱۵ تا ۲۰ كيلو از نيروي وارده بر زانوي خود بكاهد. نيرو و فشار كمتر به زانو به معناي كاهش احتمال پارگی در غضروف‌ها و در نتیجه کاهش احتمال آرتروز زانو است. طبق مطالعات صورت گرفته در کالج روماتولوژی آمریکا، کاهش ۵ درصدی یا بیشتر از وزن تاثیر چشم‌گیری در عملکرد زانو و نتایج درمانی دارد.
دو فاکتور اصلی در کاهش وزن و در نتیجه کاهش احتمال آرتروز زانو وجود دارند: تغذیه مناسب و فعالیت بدنی
نقش تغذیه‌ی سالم در کاهش وزن بدن :
اضافه‌وزن و چاقی باعث افزایش واکنش‌های التهاب در بدن شده و میزان درد مفاصل را افزایش می‌دهد. کاهش وزن می‌تواند احتمال پاسخ التهابی را کاهش دهد. همچنین نشان داده‌شده‌است که ارتباط معناداری بین چاقی و بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت نوع ۲، آرتروز و برخی بیماری‌های دیگر وجود دارد. داشتن یک برنامه‌ی غذایی سالم می‌تواند خطر چاقی و در نتیجه انواع بیماری‌ها را کاهش دهد.
از جمله غذاهای سالم مغذی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- میوه و سبزیجات تازه که منبعی غنی از آنتی اکسیدان‌ها هستند.
- غداهای غنی از فیبر مانند غذاهای گیاهی
- روغن‌های سالم مانند روغن زیتون
غذاهای ناسالم که مصرف هرچه کمتر آنها توصیه می‌شود شامل موارد زیر هستند:
- غذاهایی با شکر افزوده، چربی و نمک بالا
- محصولات غذایی فراوری‌شده
- غذاهای حاوی چربی اشباع و چربی ترانس که باعث افزایش میزان کلسترول خون می‌شوند.
نقش ورزش در کاهش وزن بدن :
علاوه بر تغذیه‌ی مناسب، داشتن فعالیت کافی نیز از جمله عوامل بهبود سلامتی بدن، کاهش وزن و کاهش احتمال آرتروز زانو به شمار میرود. از جمله‌ی فعالیت‌های مفید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیاده‌روی
- دوچرخه‌سواری
- ورزش‌های قدرتی
- فعالیت‌های آبی مانند شنا و واترپلو
- یوگا و تای‌چی
- ورزش‌های استقامتی مانند وزنه‌برداری
این فعالیت‌ها علاوه بر بهبود سلامتی و تنظیم وزن بدن، می‌توانند استحکام و انعطاف بدنی را نیز افزایش دهند و باعث کاهش استرس شوند. استرس از عوامل تحریک‌کننده‌ی التهاب به شمار میرود که می‌تواند درد زانو را افزایش دهد. علاوه بر این‌ها، ورزش و فعالیت بدنی با افزایش قدرت عضلات، نیروی وارد بر زانو یا سایر مفاصل را نیز کاهش می‌دهد. باید توجه داشت که قبل از هر نوع ورزشی باید بصورت اصولی بدن گرم شده و فعالیت ورزشی شروعی آرام داشته‌باشد.
همچنین یادگیری تکنیک‌های صحیح هر ورزش نیز ضروری است. اگر درد زانو از قبل وجود دارد نباید ورزشی انتخاب شود که فشار زیادی به زانو وارد می‌کند زیرا به بدترشدن وضعیت زانو منجر خواهدشد. معمولا در این شرایط بهتر است از ورزش‌هایی که با زانو زدن، خم‌شدن بیش از حد و دوندگی در سرازیری همراه هستند خودداری کرد. برای آگاهی از ورزش‌های مناسب برای وضعیت جسمانی هر فرد می‌توان از نظرات یک فیزیوتراپ نیز استفاده کرد.
نکاتی که برای کاهش وزن می‌توان رعایت کرد:
- اضافه‌کردن سبزیجات به وعده‌ی غذایی
- پیاده‌روی پس از وعده‌ی غذایی
- استفاده از پله‌ها به جای استفاده از آسانسور
- خورن غذا به حد کافی و نه بیشتر
- استفاده از ابزارهای سنجش میزان فعالیت روزانه و ایجاد چالش برای بهبود میزان فعالیت‌ها