التراسوند تشخیصی(سونوگرافی) و التراسوند تراپی برای درمان درد زانو

التراسوند تراپی تشخیصی چیست؟

یکی از کاربردهای اولتراسوند استفاده از آن برای تشخیص بیماری‌های زانو است که به پزشک کمک می‌‌کند بتواند علت درد و ناراحتی بیمار را تشخیص دهد.

بیماری‌های قابل تشخیص زانو با اولتراسوند شامل چه مواردی است؟

می‌توان به راحتی به کمک التراسوند وجود کیست زانو را در حفره زانویی تشخیص داد همچنین می‌توان التهاب مزمن تاندون زانو و آسیب دیدگی عضله را به خوبی به کمک اولتراسوند تشخیص داد. این روش در تشخیص تجمع مایع در زانو بسیار سودمند است. در مواردی که زانو دچار تورم شده است انجام سونوگرافی بسیار ضروری خواهد بود. انجام سونوگرافی برای تشخیص آرتروز زانو مناسب نمی‌باشد. اگرچه می‌توان تغییرات استخوانی و خم شدن استخوان را فوراً در تصویربرداری به کمک اشعه ایکس تشخیص داد، اولتراسوند می‌‌تواند وجود آسیب دیدگی یا هرگونه تغییر در بافت نرم از قبیل پوست، بافت زیر پوست، تاندون، بافت عضلانی، سطح استخوان، سطح غضروف، و کیسه زلالی را به خوبی نشان دهد. در اکثر موارد آسیب دیدگی مفصل زانو شامل بافت نرم این ناحیه از قبیل پارگی رشته‌های عضلانی، التهاب تاندون، التهاب کیسه زلالی، کبودی، کشیدگی عضله، کوفتگی و خون مردگی است. این در حالی است که آسیب دیدگی رباط میانی بدون هیچ گونه مشکلی در اطراف آن قابل مشاهده است و می‌‌توان به کمک آن به ارزیابی پایداری رباط‌های این ناحیه پرداخت اما نمی‌توان از آن برای تشخیص آسیب دیدگی رباط صلیبی استفاده کرد زیرا رباط صلیبی در قسمت داخلی مفصل زانو قرار دارد و به خوبی در التراسوند تشخیص داده نمی‌شود. در این حالت می‌توان از تصاویر به دست آمده از اسکن ام آر آی برای تصویر سازی رباط صلیبی استفاده کرد. پزشک از بیمار می‌خواهد روی شکم دراز بکشد تا بتواند به معاینه پشت مفصل زانوی او بپردازد. معمولا وجود توده کیست مانند در این قسمت تایید می‌شود که یا به صورت مادرزادی و یا به علت التهاب بلند مدت این ناحیه به وجود می‌آید. به کیستی که در مفصل زانو به وجود می‌‌آید کیست بیکر گفته می‌شود. معمولاً این نوع کیست به عنوان کیست تخریب کننده در نظر گرفته می‌شود و در صورت لزوم و تشخیص پزشک باید بیمار تحت عمل جراحی قرار بگیرد تا کیست خارج گردد. معمولاً محتوای درون این نوع کیست جامد است.

سونوگرافی از زانو چگونه انجام می‌شود؟

پزشک برای انجام سونوگرافی از زانو، سر دستگاه را روی مفصل زانو قرار می‌‌دهد و امواج صدا به این نقطه ارسال می‌‌شوند که کامپیوتر سیگنال دریافتی را به تصاویری تبدیل می‌‌کند که روی صفحه مانیتور قابل مشاهده هستند. در سونوگرافی برخلاف سی تی اسکن یا عکس برداری با اشعه ایکس از هیچ نوع پرتوی رادیو اکتیو برای بررسی وضعیت پای بیمار استفاده نمی‌شود و مانند اسکن ام ‌آر آی بیمار درون دستگاه مخصوص قرار نخواهد گرفت، اما از آنجایی که اکثر مراکز ارتوپدی دارای واحد معاینه و سونوگرافی هستند بیمار نیازی به وقت گرفتن برای عکس برداری از زانوی خود ندارد. یکی دیگر از مزایای التراسوند تراپی این است که می‌توان به خوبی به ارزیابی زانو پرداخت و آن را به طور پویا معاینه کرد که این مسئله بدین معنا است که یا پزشک از بیمار می‌‌خواهد در طول معاینه پایش را حرکت دهد و یا آنکه پزشک سر دستگاه اولتراسوند را روی زانوی او می‌لغزاند. تنها محدودیتی که در خصوص دستگاه التراسوند وجود دارد این است که در این روش فقط ساختار استخوانی نمایش داده می‌شود و هر چیزی که پشت این بافت استخوانی وجود دارد قابل مشاهده نخواهد بود.

اولتراسوند تراپی چیست؟

اولتراسوند تراپی روشی است که توسط متخصص ارتوپدی یا متخصص کار درمانی و با هدف درمان درد و تسریع فرآیند بهبود بافت انجام می‌شود.

به کمک التراسوند تراپی می‌‌توان به درمان چه بیماری‌هایی پرداخت؟

اگرچه التراسوند تراپی درمان همه دردهای مزمن سودمند نیست می‌تواند در موارد زیر به کاهش درد بیمار کمک کند.

استئوآرتریت

استئوآرتریت که معمولا تحت عنوان آرتریت تحلیل برنده شناخته می‌‌شود اختلالی است که در آن محافظ طبیعی بین مفاصل که غضروف نام دارد از بین می‌رود. زمانی که این اختلال رخ می‌دهد استخوان‌ها روی هم ساییده می‌‌شوند و از آنجایی که دیگر غضروفی وجود ندارد به تخریب یکدیگر خواهند پرداخت. ساییدگی آنها روی هم باعث بروز درد، تورم، سفتی و خشکی، کاهش توانایی حرکتی و گاهی اوقات تشکیل زائده‌های استخوانی خواهد شد.

درد میوفاسیال
سندرم درد میوفاسیال یک اختلال دردناک شدید است که در این بیماری تحت فشار قرار گرفتن نقاط حساس عضلات که نقاط ماشه‌ای نامیده می‌شوند باعث بروز درد در عضله و گاهی اوقات در سایر نقاط بدن خواهد شد که به این نوع درد، درد ارجاعی گفته می‌شود. این سندروم معمولا پس از آن که عضله به طور مکرر دچار انقباض می‌شود رخ می‌دهد. این اختلال می‌تواند به علت انجام حرکات تکراری در برخی مشاغل خاص یا برخی از انواع سرگرمی‌ها و یا به علت انقباض عضله به علت استرس به وجود بیاید. اگرچه تقریباً همه افراد دچار درد عضله می‌شوند درد و ناراحتی حاصل از سندرم میوفاسیال یک درد مداوم است که گاهی اوقات بدتر می‌شود.

بورسیت
بورسیت به یک کیسه پر از مایع گفته می‌‌شود که به عنوان یک سطح لغزنده عمل می‌کند و میزان اصطکاک بین بافت‌های بدن را به طرز قابل توجهی کاهش می‌دهد. بورس‌های اصلی در مجاورت تاندون‌ها و در نزدیکی مفاصل اصلی از قبیل شانه، آرنج، ران و زانو قرار دارند. گاهی اوقات یک بورس دچار التهاب می‌‌شود که در این حالت به اختلال ایجاد شده بوسید گفته می‌شود. در اکثر مواقع بورسیت به علت آسیب دیدگی بافت نرم یک موضع یا کشیدگی آن رخ می‌دهد و هیچ گونه عفونتی در آن نقطه وجود ندارد. در برخی موارد نادر به ویژه زمانی که سیستم ایمنی بدن سرکوب می‌شود بورس توسط باکتری دچار عفونت خواهد شد که به این اختلال بورسیت سپتیک می‌گویند.

درد ناشی از تشکیل بافت اسکار
بافت اسکار به بافتی گفته می‌‌شود که پس از بروز یک آسیب دیدگی یا انجام عمل جراحی در یک نقطه از بدن به وجود می‌آید. بافت اسکار می‌تواند به علت چرخش مکرر مچ و یا کشیدگی بیش از حد زانو و آسیب رساندن به مفاصل، تاندون‌ها و رباط‌ها به وجود بیاید. بافت اسکار جایگزین بافت طبیعی همبند فیبروزی آسیب دیده می‌شود و یک ماده سفت است که قابلیت عملکردی آن به اندازه بافت اصلی نخواهد بود. در شرایطی که روی سطح پوست به علت بریدگی یا ایجاد زخم آسیب می‌بیند بافت اسکار به وجود خواهد آمد اما گاهی اوقات بافت اسکار درون بافت عضلانی، تاندون، رباط و اعضای داخلی بدن به وجود می‌آید. بافت اسکار باعث محدود شدن جریان خون می‌‌شود که این محدودیت شامل گردش خون، محدودیت حرکتی و محدودیت احساسی در نقاط مختلف بدن است. معمولاً چسبندگی در بافت اسکار بسیار شایع است و به جای آن که این بافت بتواند به راحتی حرکت کند به هم می‌چسبد که این مسئله باعث محدود شدن دامنه حرکات آن عضو و بروز درد خواهد شد. علائم و نشانه‌های این عارضه شامل محدود شدن دامنه حرکات، درد مزمن در مفصلی که یک یا چند بار تحت عمل جراحی قرار گرفته است، چسبندگی سفت و سخت در بافت عضلانی محلی که تحت جراحی قرار گرفته است و شنیدن صدای ترق تروق هنگام حرکت دادن عضو آسیب دیده می‌باشد.

رگ به رگ شدن زانو
رگ به رگ شدن زانو به این معنا است که یکی از رباط‌های اطراف مفصل زانوی شما دچار آسیب دیدگی شده است. به طور کلی چهار رباط وجود دارند که به حفظ پایداری زانو کمک می‌کنند. به علاوه تعداد زیادی رباط کوچک نیز وجود دارد که پس از بروز آسیب دیدگی باعث احساس درد می‌‌شوند. رگ به رگ شدن و کشیدگی زانو دو موضوعی هستند که اغلب به جای هم اشتباه گرفته می‌شوند. رگ به رگ شدن به آسیب دیدگی رباط گفته می‌شود و کشیدگی به آسیب دیدگی عضله ارتباط دارد. رباط به ساختارهای گفته می‌شود که دو استخوان را به هم متصل می‌‌کند. رباط نیز در حفظ پایداری مفصل نقش مهمی را ایفا می‌کند و امکان حرکت کردن آن را فراهم می‌نماید. در خصوص مفصل زانو، رباط‌های این ناحیه امکان خم شدن زانو به سمت عقب و جلو را فراهم می‌کنند اما بر میزان شدت این حرکات کنترل کامل دارند. رباط جانبی زانو از حرکات بیش از حد زانو به طرفین جلوگیری می‌کند حال آنکه رباط‌های صلیبی نقش مهمی را در پایداری حرکات چرخشی و حرکات عقب و جلو ایفا می‌‌کنند.

انواع اولتراسوند تراپی شامل چه مواردی است؟

به طور کلی دو نوع اولتراسوند تراپی وجود دارد که عبارتند از اولتراسوند تراپی مکانیکی و التراسوند تراپی گرمایی که در هر دو روش از امواج صدا که به کمک سر رسانای دستگاه تولید می‌شود، استفاده می‌گردد تا به درون بافت نرم موضع موردنظر نفوذ کند. تفاوت بین این دو نوع التراسوند تراپی به سرعت نفوذ امواج صدا به درون بافت‌های بدن ارتباط دارد.

اولتراسوند تراپی گرمایی: در این روش از انتقال مداوم امواج صدا استفاده می‌شود. امواج صدا باعث ایجاد ارتعاشات میکروسکوپی در مولکول‌های عمیق بافت موضع مورد نظر می‌شوند و به این ترتیب سطح گرما و اصطکاک افزایش پیدا می‌کند. اثر گرمایی این روش با افزایش سرعت متابولیسم در سطح سلول‌های بافت باعث بهبود فرایند ترمیم موضع تحت درمان خواهد شد.
اولتراسوند تراپی مکانیکی: در این روش از امواج صدا برای نفوذ به درون بافت‌های بدن استفاده می‌شود. اگرچه این روش با آثار گرمایی کمی بر روی بافت همراه است باعث انقباض و انبساط در حباب‌های کوچک گاز در بافت‌های نرم بدن می‌شود. این امر به کاهش سطح واکنش التهابی، کاهش التهاب بافت و در نهایت کاهش درد کمک می‌نماید.
انتخاب نوع اولتراسوند تراپی به شرایط بیمار بستگی دارد. در صورتی که بیمار دچار درد میوفاسیال باشد یا آنکه دچار رگ به رگ شدگی یا کشیدگی بافت شده باشد که بهبود نیافته است پزشک به احتمال زیاد از التراسوند تراپی گرمایی استفاده می‌‌کند. در صورتی که درد به علت تشکیل بافت اسکار یا تورم به وجود آمده باشد بیمار می‌تواند از مزایای اولتراسوند تراپی مکانیکی بهره بگیرد.

سوالات متداول در خصوص التراسوند تراپی

آیا بیمار در طول درمان با التراسوند تراپی چیزی احساس می‌کند؟
برخی از بیماران در حین درمان با اولتراسوند تراپی امواج خفیفی را احساس می‌کنند و برخی دیگر ادعا می‌کنند که پوست آنها در حال گرم شدن است اما برخی از بیماران به جز ژل خنک کننده که پزشک روی پوست آنها قرار می‌دهد چیز دیگری را احساس نخواهند کرد. در صورتی که موضعی که قرار است تحت درمان قرار بگیرد نسبت به لمس حساس است به احتمال زیاد بیمار در هنگام حرکت دستگاه اولتراسوند روی آن قسمت دچار درد و ناراحتی خواهد شد اما به طور کلی اولتراسوند تراپی نباید با احساس درد همراه شود.

آیا اولتراسوند تراپی یک روش ایمن است؟
سازمان غذا و دارو اعلام کرده است در صورتی که التراسوند تراپی توسط پزشک انجام شود و دستگاه در طول درمان روی موضع مورد نظر حرکت داده شود هیچ گونه مشکلی برای بیمار به وجود نخواهد آمد. در صورتی که سر دستگاه به مدت طولانی در یک نقطه بدون حرکت باقی بماند احتمال سوختگی بافت‌های زیرین وجود خواهد داشت که ممکن است بیمار اصلا متوجه یا آنکه با درد شدید مواجه گردد.

در چه مواردی نباید از اولتراسوند تراپی استفاده کرد؟
در شرایط زیر استفاده از اولتراسوند تراپی مجاز نیست:

قرار دادن دستگاه روی شکم، قسمت پایین کمر و لگن زنان باردار و زنانی که در دوران پریود قرار دارند.
قرار دادن دستگاه روی ضایعات پوستی، سوختگی پوست یا شکستگی‌های در حال بهبود مجاز نیست.
قرار دادن دستگاه در اطراف چشم، سینه یا اندام های جسمی ممنوع است.
قرار دادن دستگاه روی نقاطی که ایمپلنت پلاستیکی دارند مجاز نمی‌باشد.
قرار دادن دستگاه در نزدیکی یا روی نقاطی که تومور بدخیم دارند ممنوع است.
قرار دادن دستگاه روی نقاطی که نقص احساسی یا اختلال خون رسانی دارند مجاز نیست.
استفاده از دستگاه در افرادی که از باتری قلب استفاده می‌‌کنند ممنوع است.
آیا واقعاً اولتراسوند تراپی یک روش سودمند است؟
تحقیقات و مقاله‌های متعددی در خصوص مزایای التراسوند تراپی ارائه شده است. برخی از این تحقیقات نشان داده است که اولتراسوند تراپی می‌تواند به صورت موثر به کنترل برخی از انواع دردهای مزمن بپردازد حال آنکه برخی دیگر ادعا می‌کنند که تفاوت چندانی بین التراسوند تراپی و سایر روش‌های درمانی سنتی از قبیل استفاده از کمپرس گرم، انجام حرکات کششی و تحریک الکتریکی برای کنترل درد وجود ندارد. برخی از تحقیقات نشان داده است که اولتراسوند تراپی می‌تواند مانند قرص مسکن به کاهش درد بیمار کمک کند. در صورتی که بیمار پس از چند جلسه درمان با اولتراسوند شاهد هیچ گونه بهبودی در کاهش درد خود نباشد می‌‌تواند با پزشک خود در خصوص امتحان کردن روش‌های دیگر صحبت نماید.