جراحی تعویض مفصل زانو، امروزه درمانی رایج در بیماران مسن میباشد. این جراحی به شکل مؤثری می‌تواند باعث بهبود درد، اصلاح فانکشن مفصل و بهبود کیفیت زندگی شود. مدیریت درد بعد از این جراحی که اکثراً نیز بسیار شدید می‌باشند؛ یک چالش بزرگ براي جراح و بیمار میباشد. کنترل کافی و مناسب درد بعد از جراحی زانو می‌تواند یک چالش بزرگ باشد. مطالعات نشان داده که بیشتر از ۵۰ درصد از بیماران که تحت این نوع جراحی قرار می‌گیرند؛ از درد شدید و قابل‌توجه بعد از عمل شکایت دارند.
اگر شما نیز با توجه به سن و سبک زندگیتان علائمی شبیه این دارید جهت مشاوره یا رزرو نوبت میتوانید از این لینک اقدام نمایید
درد بعد از عمل درصورتی‌که کنترل نشود ممکن است منجر به پیدایش عواقب و عوارض بسیاري شود؛ از قبیل ایسکمی میوکارد، اختلال در عمل ریه، ایلئوس پارالیتیک، رتانسیون ادراري، عوارض ترومبو آمبولی، عفونت در اثر نقص و اختلال سیستم ایمنی، تشویش و اضطراب و بالاخره مزمن شدن درد چنانچه درد بیشتر از سه ماه طول بکشد. به علاوه کنترل ناقص و ناکافی درد می‌تواند عدم رضایت بیمار از جراحی، اشکال در توان‌بخشی بیمار و بستري شدن طولانی را به همراه داشته باشد. تأثیر منفی درد در توان‌بخشی، سبب تأخیر و اختلال در بازگشت فانکشن و قدرت عضلات و برگشت به فعالیت معمول بیمار می‌گردد.
درمان ناکافی درد حاد به‌عنوان ریسک فاکتوري براي تبدیل‌شدن به درد مزمن میباشد. البته هنوز معلوم نیست که استفاده از داروهاي مسکن بتواند سبب کاهش یا جلوگیري تبدیل درد حاد بر مزمن گردد. تا قبل از سال‌های اخیر به‌منظور کنترل درد بیماران بعد از اعمال جراحی تعویض مفصل زانو، از روش تک دارویی یا دو داروئی کمک گرفته می‌شد که اغلب منتج به عدم رضایت بیماران می‌گردید و در غالب مواقع متکی به استفاده از مخدرها بود که معمولاً همراه با عوارضی مثل دپرسیون تنفسی، تهوع، استفراغ، یبوست، خواب‌آلودگی و خارش بود.
از طرف دیگر همیشه بیماران و جراحان از اعتیاد به دلیل مصرف مخدرها نگران بودند. از سوي دیگر کاربرد داروهاي ضدالتهابی غیراستروئیدي بخصوص در مقادیر بالا می‌تواند با عوارض متعددي همراه باشد؛ بنابراین استفاده در این بیماران پیشنهاد نمی‌شود. استفاده از بی‌حس کننده‌های موضعی و بلوک عصبی هم اثرات کوتاه‌مدت داشته و دوزهاي بالاي این داروها نیز می‌تواند عوارض قلبی عروقی مثل کلاپس عروقی و اختلالات دستگاه عصبی مرکزي و محیطی را به همراه داشته باشد.
علل درد پس از جراحی تعویض مفصل زانو
مهم‌ترین مرحله در یافتن راه‌حلی برای ناراحتی مداوم این است که ابتدا علت درد مشخص شود. بدون دانستن علت درد، یافتن یک درمان مناسب بسیار دشوار است. شایع‌ترین دلایل درد پس از تعویض مفصل زانو عبارت‌اند از:
- شل شدن ایمپلنت: این مورد اغلب، سال‌ها یا دهه‌ها پس از تعویض زانو ایجاد می‌شود. بااین‌حال یک دلیل نادر برای درد مداوم بعد از جراحی تعویض مفصل زانو است.
- عفونت: عفونت یک مشکل جدی و نگران‌کننده است. هرگونه افزایش درد پس از تعویض مفصل زانو باید از نظر عفونت بررسی شود. در اغلب موارد علائم عفونت مشخص است؛ اما عفونت‌های کم ممکن است دلیل ناراحتی مداوم باشند که به‌راحتی قابل‌تشخیص نیستند.
- مشکلات پاتلوفمورال (کاسه زانو): مشکلات کاسه زانو یکی از دلایل عمده درد تعویض مفصل زانو است. نیروهای قابل‌توجهی حتی در فعالیت‌های عادی مانند بلند شدن از روی صندلی یا پایین آمدن از پله‌ها به کاسه زانو وارد می‌شود. دست یافتن به عملکرد خوب کاسه زانو با یک عمل تعویض مفصل زانو، حتی برای یک جراح ماهر از نظر فنی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
- مشکلات تراز بندی: بسیاری از بیماران بر روی برند یا نوع ایمپلنت جایگزین زانو تمرکز دارند؛ اما اکثر جراحان به شما می‌گویند اهمیت برند ایمپلنت بسیار کمتر از کاشت آن است. ایمپلنت نامناسب ممکن است بدون توجه به برند، عملکرد خوبی نداشته باشد. جراحان در حال بررسی این هستند که آیا استفاده از کامپیوتر به بهبود تراز بندی ایمپلنت کمک می‌کند یا خیر.
- سایر مواردی که می‌تواند باعث درد مداوم شود؛ شامل بورسیت، سندرم درد منطقه‌ای پیچیده و عصب فشرده‌شده است.
علائم معمول تشخیصی
این علائم می‌تواند به پزشک شما در تشخیص کمک کند:
- درد مداوم در هنگام راه رفتن می‌تواند نشانه شل شدن ایمپلنت باشد.
- درد هنگام حرکت در پله‌ها نشان‌دهنده‌ی مشکل در ناحیه زانو است.
- ظاهر شدن ناگهانی درد، شکستگی یا آسیب‌دیدگی را نشان می‌دهد.
- درد همراه با تورم، قرمزی و تب نشانه‌های قوی عفونت است.
- تغییر شکل در ناحیه زانو، نشانه‌ای از یک مشکل کشکک زانو است.
سپس جراح، زانوی شما را معاینه می‌کند. معاینه فیزیکی می‌تواند به شناسایی مشکلات عفونت، سفتی و تراز کمک کند. اطمینان از سالم بودن مفصل تعویض شده‌ی زانو مهم است.
تصویربرداری
اشعه ایکس و سایر آزمایش‌ها می‌توانند تراز و شل شدن را ارزیابی کنند. شل شدن بسیار کم، ممکن است در اشعه ایکس دیده نشود و اسکن استخوان یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) انجام شود. علاوه بر این، مطالعات تصویربرداری ویژه‌ای وجود دارد که می‌تواند به‌طور خاص برای ارزیابی مشکلات مربوط به تعویض مفصل زانو انجام شود. اشعه‌ی ایکس با روش فلوروسکوپی (در زمان واقعی) انجام می‌شود و رادیوگرافی برای ارزیابی رباط‌ها نیز گاهی انجام می‌شودکه برای آسیب‌های بافت نرم مناسب‌تر است و در صورت وجود عفونت یا التهاب مربوط به بورسیت یا التهاب مفصل می‌تواند بسیار مفید باشد.
تست‌های آزمایشگاهی
مطالعات آزمایشگاهی که گاهی انجام می‌شود؛ شامل نشانگرهای التهاب، مانند میزان رسوب گلبول‌های قرمز (ESR) و آزمایش‌های پروتئین واکنش‌پذیر (CRP) است. افزایش این نشانگرهای التهاب می‌تواند عفونت یا سایر بیماری‌های التهابی پزشکی را نشان دهد.
یکی از روشهای متداول برای تشخیص علت درد بعد از تعویض مفصل زانو، آرتروسنتز (آسپیراسیون مفصل) است. این روش شامل فروبردن یک سوزن به مفصل زانو برای به دست آوردن مقداری مایعات از اطراف ایمپلنت است. مایعی که مایع سینوویال نامیده می‌شود؛ می‌تواند در آزمایشگاه تجزیه‌وتحلیل شود تا علائم عفونت یا تبلور غیرطبیعی در اطراف مفصل زانو بررسی شود. آزمایش‌هایی که معمولاً روی مایع مفصلی انجام می‌شود شامل شمارش گلبول‌های سفید خون (WBC)، رنگ‌آمیزی گرم باکتری و کشت باکتری است.
روشهای درمان درد زانو پس از تعویض مفصل
روش درمانی انتخابی بستگی به علت درد دارد و بعید است که درمان کورکورانه به نتیجه مطلوبی منجر شود. به‌طورکلی برای مقابله با درد مزمن پس از آرتروپلاستی زانو اقدامات زیر انجام می‌شوند:
- برنامه‌های دارویی: درد پس از جراحی تعویض مفصل زانو باید در بیمارستان تا حد زیادی از بین برود. دردی که بلافاصله بعد از عمل به وجود می‌آید با داروی مسکن درمان می‌شود. اگر درد پایدار باشد؛ ممکن است دارودرمانی طولانی‌مدت نیاز باشد. درمان درد، تحت نظر پزشک با داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، دیکلوفناک یا ناپروکسن می‌تواند انجام شود و اگر این داروها مؤثر نباشند؛ ممکن است پزشک همراه با آن‌ها داروهای مخدر نیز تجویز کند.
- انجام منظم و پیوسته فیزیوتراپی: در بیشتر موارد فیزیوتراپی کمک مؤثری در بهبود درد دارد.
- تغییر عادات حرکتی و اجتناب از انجام فعالیت‌های سنگین
- بلوک عصب‌های محیطی
- جلوگیری از اضافه‌وزن
در صورت شل شدن یا شکستن پروتز جدید، داروهای مسکن فقط درد را از بین می‌برند؛ اما علت را از بین نمی‌برند. در این‌گونه موارد تعویض مجدد مفصل زانو و جایگزینی پروتز باید انجام شود.
اگر وجود عفونت در زانو تائید شود؛ لازم است بسته به زمان و میزان عفونت برای درمان آن اقدام شود. باید توجه داشت که عفونت زانو مسئله‌ای جدی است و صرفاً با اتکا به آنتی‌بیوتیک نمی‌توان آن را درمان کرد.
درصورتی‌که علت درد، انسداد عروقی باشد؛ ممکن است پزشک داروهای رقیق‌کننده‌ی خون را تجویز کند.
مدیریت درد قبل از شروع درد
اگر درد بعد عمل زانو کنترل نشود؛ حساسیت به درد افزایش می‌یابد. گذرگاه‌های عصبی، حس درد را از محل جراحی به مغز منتقل می‌کند. زمانی که درد مدت طولانی ادامه یابد و این گذرگاه‌ها تحلیل برود، تسکین درد بعد از عمل زانو دشوار می‌شود. مدیریت درد پیش از شروع آن، بیمار را از این فرایند دردناک نجات می‌دهد. بیماری اندکی قبل از جراحی مسکن دریافت می‌کند و پس از جراحی نیز در وقفه‌های زمانی مشخص، مسکن دریافت می‌کند.
ابلیشن رادیوفرکوئنسی (RFA) برای تسکین درد زانو
ابلیشن رادیوفرکوئنسی (RFA) نوعی عمل مبتنی بر تزریق است که در آن ضایعه حرارتی روی بعضی عصب‌ها ایجاد می‌شود تا فرایند انتقال سیگنال‌های درد به مغز مختل شود و به‌این‌ترتیب درد یک موضع معین آرام شود. هرچند سال‌ها است که از این تکنولوژی برای درمان دردهای ستون فقرات استفاده می‌شود، اما کاربرد آن برای زانودرد مزمن به تازگی مطرح شده است. این درمان مؤثر برای بیمارانی توصیه می‌شود که از درد متوسط تا شدید یا آرتروز زانو رنج می‌برند. این گروه از بیماران احتمالاً عمل‌های بسته یا تزریق‌هایی مانند تزریق استروئید یا درمان‌های دیگری از قبیل سینویسک (Synvisc) را برای روان کردن مفصل امتحان کرده‌اند؛ اما نتیجه نگرفته‌اند.
چنانچه بیمار نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو داشته باشد اما برای انجام این عمل بسیار جوان باشد یا نخواهد که جراحی و دوران بهبود پس از آن را تحمل کند؛ در این شرایط، متخصص ارتوپد زانو، رادیو فرکانسی را برای تسکین درد توصیه می‌کند. به‌علاوه برخی از بیمارانی که پس از تعویض کامل مفصل زانو همچنان از درد رنج می‌برند؛ می‌توانند از مزایای این درمان مؤثر برخوردار شوند.
بلوک عصبی
داروی بلوک عصبی در عصب نزدیک به محل جراحی تزریق می‌شود. چنانچه عمل تعویض مفصل زانو انجام‌شده باشد؛ بلوک عصب‌های سر استخوان ران انجام می‌شود. عصب‌های استخوان ران مسئول احساس درد در جلوی ران و زانو است؛ بنابراین درد بعد از جراحی زانو عمدتاً توسط این عصب به مغز منتقل می‌شود. پس از انجام بلوک عصبی، داروی بی‌حسی موضعی مانع از انتقال پیام درد از راه عصب استخوان ران می‌شود و به‌این‌ترتیب درد ساکت می‌شود. تزریق بلوک عصبی، تحت هدایت سونوگرافی انجام می‌شود تا متخصص سوزن را دقیقاً در نقطه صحیح، یعنی بخش بالای استخوان وارد کند. چون سوزن فقط از پوست و بافت چربی ناحیه کشاله ران رد می‌شود، بیمار متحمل حداقل ناراحتی می‌شود.
تکنولوژی‌های تصویربرداری به تازگی پیشرفته‌تر شده است و این دستاوردها موفقیت بلوک عصبی پس از جراحی تعویض زانو را افزایش داده است. تجهیزات جدیدتر و سونوگرافی پیشرفته، در کنار کاهش نسبی قیمت‌های تجهیزات، بلوک عصبی را به روشی قابل‌قبول برای تسکین درد پس از عمل تعویض کامل مفصل زانو تبدیل کرده است و به‌این‌ترتیب پزشک می‌تواند درد را در موضع موردنظر تسکین دهد. بلوک عصبی عوارض جانبی داروهای مسکن مانند حالت تهوع و بی‌حالی را کاهش می‌دهد تا بیمار سریع‌تر، دوران نقاهت را پشت سر بگذارد و تمرین‌های طب فیزیکی را شروع کند.
ضد دردهای چند وجهی
پزشکان از ترکیبی از داروهای مسکن با مکانیسم اثر متفاوت استفاده می‌کنند تا این داروها اثر یکدیگر را تکمیل کند و احتمال بروز عوارض جانبی به حداقل برسد. این رویکرد به ضد دردهای چندوجهی موسوم است.
نمونه‌هایی از ضد دردهای چندوجهی
یک رویکرد یگانه برای مصرف ضد دردهای چندوجهی وجود ندارد. برای مثال بیماران داروهای زیر را پس از جراحی تعویض زانو دریافت می‌کنند:
بلوک عصبی محیطی و مسکن‌های موسوم به داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
استروئیدها و NSAIDs درد و التهاب را کاهش می‌دهند.
علاوه بر استروئید و یا NSAIDs، داروی بی‌حسی موضعی نیز حین جراحی در استخوان اطراف مفصل تزریق می‌شود تا درد پس از عمل کمتر شود.
این راهبردهای تسکین درد را می‌توان جایگزین داروهای مخدر کرد یا برای تقویت اثر آن‌ها به کار برد تا بیمار به دوز کمتر یا ضعیف‌تری از داروهای مخدر نیاز داشته باشد.
کاهش مصرف مسکن‌های مخدر
پزشکان و بیماران برای تسکین سریع درد یا کاهش درد متوسط تا شدید به مسکن‌های مخدر وابسته هستند. هرچند داروهای مخدر بسیار مؤثر هستند و غالباً برای مدیریت درد لازم هستند، اما این داروها را به دلایل زیر باید با احتیاط مصرف کرد:
- مسکن‌های مخدر باعث مه‌آلود شدن مغز و احساس خستگی و یا یبوست می‌شود.
- عوارض جانبی داروهای مخدر موجب می‌شود که بیمار توانایی یا تمایل شرکت در برنامه‌های توان‌بخشی را نداشته باشد.
- مخدرها برای بعضی بیماران اعتیادآور هستند.
- داروهای مخدر به روشهای گوناگون، مانند قرص، پچ، آمپول یا سرم، مصرف می‌شود. کاهش مصرف مسکن‌های مخدر پس از جراحی تعویض مفصل زانو برای اکثر بیماران مفید است.
ماندگاری اثر رادیو فرکانسی
ضایعه‌های حرارتی که طی درمان رادیو فرکانسی روی عصب‌ها به وجود آمده است، در نهایت بهبود می‌یابد و عصب‌های گرم شده عملکرد معمول خود را بازمی‌یابد. درد بیماران معمولاً به مدت ۱۸ ـ ۶ ماه آرام می‌شود.