خشکی و بی ‌حرکتی مفصل زانو : علت و درمان

خشکی زانو

طبق تعریف، خشکی زانو به از دست رفتن ۱۰ درجه‌ای اکستنشن (توانایی صاف شدن) یا ۱۵ درجه‌ای فلکشن (خمش) گفته می‌شود، البته در عمل، هرگونه کاهش دامنه حرکتی که توسط خود شخص قابل تشخیص باشد را می‌توان خشکی زانو دانست. از دست رفتن توانایی حرکت می‌تواند خودبخود یا به دنبال یک آسیب یا جراحی رخ دهد.

علت

آرتروز

شایع‌ترین علت محدودیت حرکت زانو آرترزو است. در کشور ما، شایع‌ترین نوع آرتروز تأثیرگذار بر زانو آرتروز استخوانی است، البته آرتروز رماتیسمی (روماتیسم مفصلی) و آرتروز بعد از ضربه نیز می‌توانند علت مشکلات حرکتی زانو باشند.  سایر عارضه‌های التهابی که باعث ورم زانو می‌شوند مانند نقرس، آرتروز پسورياتيك و تومور سینوویت ویاوندولر پیگمانته ( villo nodular pigmented synovitis) هم باعث محدود حرکت زانو می‌شوند.

معمولاً، خشکی ناشی از آرتروز به آرامی و به مرور زمان ایجاد می‌شود. این عارضه به تدریج بدتر شده و درد زانو را افزایش می‌دهد به طوری که ممکن است شخص، به دلیل بافت اسکار تشکیل شده در اطراف زانو، دچار بدشکلی فلکشن ثابت (زانو به طور کامل صاف نمی‌شود) شود. عموماً، این مشکل در مراحل پیشرفته تشخیص داده شده و از دست رفتن قابلیت خمش نیز علامت شایع‌تر آن است. اکثر افراد به دلیل مشکل در پوشیدن جوراب یا کفش خود یا مشکل در بلند شدن از روی صندلی، متوجه کاهش توانایی خم کردن زانویشان می‌شوند.

پارگی مینیسک

گاهی اوقات، و نه همیشه، پارگی مینیسک می‌تواند منجر به سفتی زانو شود. آسیب‌های غضروف داخل مفصل (غضروف مفصلی) نیز می‌توانند منجر به تورم و خشکی زانو شوند.

آسیب

برخی آسیب‌های شدید زانو باعث ورم عضله زانو شده و در نتیجه خم کردن زانو را مشکل می‌کنند. شکستگی زانو یا پارگی رباط صلیبی قدامی زانو را دچار خشکی می‌کنند.

تشخیص

همیشه برای تشخیص از عکس رادیولوژی استفاده می‌شود، البته گاهی اوقات انجام ام ‌آر آی یا حتی بررسی آزمایشگاهی مایع مفصلی نیز ضرورت می‌یابد. همچنین، در موارد نادری، به انجام بیوپسی سینوویال (برای نمونه‌برداری از دیواره مفصل جهت آنالیز در آزمایشگاه) با استفاده از آرتروسکوپی نیاز پیدا می‌شود.

درمان خشکی زانو

تشخیص دقیق علت خشکی زانو برای انجام اقدامات درمانی مناسب ضروری است. بسیاری از افراد خشکی زانو را تا مد‌ت‌ها تحمل کرده و تنها زمانی برای درمان این عارضه اقدام می‌کنند که درد فعالیت‌های روزانه آن‌ها را مختل می‌کند. از جمله درمانهای خشکی زانو  به طب سوزنی و آب درمانی می توان اشاره کرد.

استراحت

در بسیاری از موارد، درمان‌های خانگی گزینه مناسبی برای درمان آسیب‌های زانو هستند. اگر شما نیز دچار چنین مشکلی هستید، می‌توانید با استفاده از درمان «رایس (RICE)»، که مخفف استراحت (Rest)، یخ (Ice)، فشرده‌سازی (Compression) و بالا بردن (Elevation) است، برای درمان خود اقدام کنید. برای به ‌کارگیری این سیستم ابتدا می‌بایست هر گونه فعالیتی که باعث درد زانویتان می‌شود را متوقف کرده، تغییر دهید یا موقتاً کنار بگذارید.

داروها

شما می‌توانید، پیش از مراجعه به پزشک، برخی داروهای بدون نسخه را امتحان کنید. برای مثال، استامینوفن یک مسکن بدون آسپرین است که به کاهش درد کمک کرده اما تأثیر کمی بر التهاب دارد. همچنین، نوعی دیگر از داروهای خوراکی وجود دارد که به آن‌ها داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی گفته می‌شود. این داروها هم درد و هم ورم را کاهش می‌دهند. البته، اگر بیش از حد از این داروها مصرف کنید، دچار دل‌درد خواهید شد، پس در این مورد دقت کنید. در مواردی که مفصل ملتهب است، تزریق این داروها نیز مفید خواهد بود.

تعویض کامل مفصل زانو

تعویض مفصل زانو برای کاهش درد بسیار مفید است، اما معمولاً امکان بازیابی دامنه حرکتی یک زانوی خشک را فراهم نمی‌کند.

آرتروسکوپی

اگر خشکی زانو ناشی از پارگی مینیسک باشد، پزشک جراحی آرتروسکوپیک را پیشنهاد خواهد داد. در آرتروسکوپی زانو، یک دوربین مینیاتوری از طریق یک برش (ورودی) کوچک وارد زانو می‌شود. با این کار داخل زانو به وضوح قابل مشاهده خواهد بود. سپس، جراح ارتوپد یک ابزار جراحی مینیاتوری را از برش دیگری وارد کرده و با آن قطعه پاره شده را ترمیم یا جدا می‌کند.

برخی پارگی‌های مینیسک را می‌توان با بخیه کردن قطعات پاره شده به یکدیگر ترمیم کرد. امکان درمان موفقیت‌آمیز پارگی از طریق ترمیم، به نوع پارگی و وضعیت کلی مینیسک پاره شده بستگی دارد.

ورزش

اسکات دیواری

• پشت به دیوار بایستید و به دیوار تکیه داده یا بین کمرتان و دیوار یک توپ تمرین قرار دهید.
• سپس، یک پا را بالا برده و پای دیگر را خم کنید طوری که زاویه خمیدگی زانوهایتان۳۰ درجه باشد.
• ۳۰ ثانیه در همین وضعیت بمانید.

کشش عضلات پشت ساق

این تمرین، همانطور که از نامش پیدا است، بیشتر یک تمرین کششی است تا قدرتی، اما با این حال نقش مهمی در پیشگیری از آسیب‌دیدگی دارد.

• رو به دیوار بایستید و پای راست را، طوری که پاشنه آن از زمین جدا نشود، به طرف عقب بکشید.
• به تدریج، زانوی چپ را خم کرده و در همان حال پای دیگر را کشیده‌تر کنید.

حرکت لانژ

این تمرین برای پرورش عضلات چهار سر، باسن و همسترینگ بسیار مفید است.

• برای شروع پاها را به عرض شانه‌ها باز کنید.
• پای راست را به اندازه یک قدم جلو بگذارید.
• پای جلو را طوری با زاویه ۹۰ درجه خم کنید که ساق پایتان بر زمین عمود باشد.
• ۲۰ ثانیه در این وضعیت بمانید، به حالت اولیه برگردید و سپس همین حرکت را با پای دیگر انجام دهید.