علائم و درمان پارگی منیسک در مفصل زانو
نویسنده: دکتر مهرداد منصوری “متخصص ارتوپدی”
آسیب های منیسک از شایعترین آسیب های زانو است و در ورزشکاران و بخصوص آنهایی که ورزش های پر برخورد مثل فوتبال را انجام میدهند بیشتر است.
آناتومی کاربردی
بسته یا اینکه شکل پارگی منیسک چگونه است و در کدام قسمت از آن قرار دارد این پارگی ها را به انواع مختلفی تقسیم میکنند. پارگی ها ممکن است طولی، عرضی، مانند دسته سطل، زبانه ای ، شاخی یا مخلوطی از انواع قبلی باشند
در بسیاری اوقات پارگی که در حین ورزش بوجود میایند همراه با دیگر آسیب های زانو مانند پارگی لیگامان متقاطع قدامی است.
علت پارگی منیسک
پارگی معمولا در حین ورزش ایجاد میشود. حرکاتی مانند چرخش تنه روی زانوی خم شده که موجب میشود ران روی ساق بچرخد و یا تکل خوردن در حین فوتبال میتواند موجب این پارگی شود.
وقتی که فرد روی یک زانوی خم شده ایستاده و پای دیگرش بر روی زمین نیست و در همین حال کل تنه و ران خود را بر روی درشت نی به سمت داخل میچرخاند و سپس زانو را راست میکند، منیسک داخلی در حین راست شدن زانو بین سطوح مفصلی کندیل ران و پلاتوی تیبیا گیر گرده و پاره میشود.
در همین فرد اگر کل تنه و ران بر روی درشت نی به سمت خارج چرخیده باشد و سپس زانو صاف مستقیم شود منیسک خارجی بین کندیل ران و تییا گیر کرده و پاره میشود. این حرکات در ورزش های فوتبال و اسکی بطور مکرر اتفاق میفتد و به همین خاطر در این دو ورزش احتمال آسیب منیسک زیاد است.
پارگی منیسک ها اکثرا در قسمت خلفی یا پشتی منیسک ایجاد شده و سپس میتواند به قسمت های دیگر آن هم گسترش یابد و این بدان علت است که معمولا قسمت پشتی منیسک است که در مکانیسمی که قبلا ذکر شد بین کندیل استخوان ران و پلاتوی تیبیا گیر کرده و پاره میشود. شیوع پارگی در هر دو منیسک داخلی و خارجی برابر است.
پارگی منیسک ممکن است طولی باشد که معمولا از قسمت های خلفی منیسک شروع شده و میتواند به قسمت های قدامی یا جلویی منیسک گسترش یابد.
این که حالا بر اثر پارگی به دو قسمت داخلی و خارجی تقسیم شده میتواند تحت فشار کندیل استخوان ران قرار گرفته و دو قسمت داخلی و خارجی آن از هم باز شود. به این وضعیت باز شده منیسک پارگی دسته سطلی Bucket handle tear میگویند. ایجاد این وضعیت موجب قفل شدن زانو میشود.
پارگی ممکن است عرضی یا مایل باشد. در این موارد که بیشتر در افراد مسن دیده میشود پارگی از لبه داخلی شروع شده و به طرف لبه خارجی آن گسترش میابد. این نوع پارگی معمولا موجب قفل شدن زانو نمیشود.
گاهی اوقات پارگی در افراد مسن و بدون حرکات ورزشی ایجاد میشود. با افزایش سن، منیسک مانند دیگر بافت های بدن کم کم ضعیف و نازک شده و ممکن است بر اثر یک فشار مختصر پاره شود. گاهی حرکتی مثل بلند شدن از روی یک صندلی اگر بطور نامناسب انجام شود مثلا اگر زانو چرخیده باشد میتواند در یک فرد مسن موجب پارگی منیسک شود.
پارگی طولی که قسمت جدا شده در حالیکه از جلو و عقب به قسمت اصلی متصل است کاملا به سمت وسط زانو آمده است. این پارگی را پارگی دسته سطلی میگویند
علائم پارگی منیسک تا حد زیادی بسته به محل و اندازه پارگی و اینکه آیا آسیب منیسک همراه با دیگر آسیب های زانو هست یا خیر است. این علائم را میتوان به دو دسته علائم حاد و مزمن تقسیم کرد.
علائم پارگی حاد
در پارگی های خفیف درد مختصری در هنگام پارگی ایجاد میشود و فرد میتواند بعد از پارگی با درد مختصری به فعالیت خود ادامه دهد. البته درد با بلند شدن از زمین یا دو زانو نشستن بیشتر میشود. بعد از چند روز هم زانو متورم میشود. درد و تورم بعد ار ۳-۲ هفته از بین میرود ولی بعدها ممکن است همراه با خم و راست شدن یا چرخش زانو درد عود کند.
در پارگی های متوسط در زمان آسیب درد در کنار یا داخل زانو ایجاد میشود. بعد از آسیب بیمار میتواند همچنان راه برود. بعد از ۳-۲ روز زانو متورم شده و جلوی خم شدن کامل آن را میگیرد. درد با چرخش زانو یا دو زانو نشستن بیشتر میشود. درد و تورم بعد از چند هفته کمتر میشود ولی اگر درمان نشود با فعالیت های بدنی شدید بیشتر میشود.
در پارگی های شدید درد و تورم زانو بلافاصله بعد از ضربه ایجاد میشود و تورم در ۳-۲ روز بعد از ضربه بیشتر میشود. بر اثر گیر کردن تکه هایی از منیسک پاره شده در مفصل ممکن است زانو قفل شود و فرد نتواند زانوی خودر را کاملا صاف کند. فرد در زانوی خود احساس ناپایداری میکند.
در افراد پیر ممکن است حادثه ای که موجب پارگی شده است به یاد نیاید و یا پارگی بر اثر یک فعالیت معمولی مانند بلند شدن از روی یک صندلی ایجاد شود. در این حالات ممکن است درد و تورم خفیف تنها علائم بیماری باشند.
در پارگی منیسک داخلی درد در سطح داخلی زانو و در پارگی منیسک خارجی درد در سطح خارجی زانو احساس میشود.
پارگی منیسک میتواند برای فرد قابل احساس باشد. احساس اینکه چیزی در درون زانو پاره شده و با یک احساس یا صدای تق همراه باشد.
اگر پارگی منیسک در حاشیه خارجی آن ایجاد شود میتواند موجب خونریزی داخل مفصل زانو (همارتروز) شود.
علائم پارگی مزمن منیسک زانو
اگر به علائم حاد بعد از پارگی منیسک بی توجهی شود معمولا این علائم بعد از گذشت چند هفته یا از بین رفته و یا تخفیف میابد. با این حال علائمی برای بیمار باقی میماند. مهمترین علائم پارگی منیسک بعد از گذشت چند هفته از آسیب عبارتند از
- تورم زانو بر اثر افزایش مایع سینوویال زانو که در زبان عامه به آن آب آوردن زانو میگویند. این تورم هر وقت به زانو فشار زیادی وارد میشود بصورت دوره ای بیشتر میشود
- درد در سطح مفصلی درست در جایی که منیسک قرار دارد. این درد بسته به محل پارگی بر روی منیسک داخلی یا خارجی است. درد با فشار بر روی محل آسیب بیشتر میشود
- قفل شدن زانو Locking که بصورت گاهگاهی ایجاد شده و مانع از باز شدن زانو میشود. گاهی اوقات خود بیمار یاد میگیرد که زانویش را با انجام حرکاتی از حالت قفل شده خارج کند.
- خالی شدن زانو Giving way یا احساس ناپایداری زانو که در این حال بیمار احساس میکند زانویش در زیر بدنش ناپایدار بوده و ندر حین را رفتن به ناگهن در رفته و خالی میشود
- لاغر شدن عضلات چهارسر ران
- احساس صدا دادن زانو بصورت کلیک یا تقه در حین خم و راست شدن
اگر پارگی منیسک درمان نشود پارگی کم کم بیشتر شده و ممکن است قسمت پاره شده بصورت یک زائده در کنار منیسک در داخل زانو مرتبا حرکت کرده و موجب شود زانو بطور مکرر قفل شده یا با هر بار گیر کردن این زائده در بین دو استخوان زانو و سپس درآمدن آن از بین دو استخوان این احساس به فرد دست دهد که چیزی از زیر زانو در میرود و یا زانوی خود فرد از زیر بدنش در میرود.
معاینه زانو
تصویر برداری زانو و منیسک
پارگی منیسک زانو چگونه درمان میشود
نوع درمان پارگی بسته به نوع پارگی و اندازه آن و محل آن و مدت زمانی که از پارگی گذشته است متفاوت میباشد. سن، بیماریهای دیگری که ممکن است داشته باشید و اینکه شما زندگی پرتحرکی دارید یا معمولا فعالیت بدنی زیادی ندارید در تصمیم پزشک برای انتخاب نوع درمان شما موثر است.
یک سوم خارجی منیسک دارای خونرسانی خوبی است و پارگی هایی که در این قسمت هستند ممکن است بطور خودبخودی یا با عمل جراحی بخوبی ترمیم شوند. پارگی های طولی از این دسته پارگی ها هستند. دو سوم داخلی منیسک خونرسانی ندارد و بنابراین پارگی در این قسمت بهبود نمیابد چون بهبودی هر بافتی در بد نیاز به رسیدن مواد غذایی به سلول های آن بافت از طریق خون دارد.
درمان این پارگی ها معمولا با عمل جراحی است و چون حتی با بخیه زدن پارگی در این قسمت، پارگی جوش نمیخورد درمان جراحی به این صورت است که آن قسمت از منیسک پاره شده که بصورت یک زائده در کنار بدنه اصلی منیسک قرار گرفته و موجب گرفتاری بیمار میشود از زانو خارج میشود.
اگر پارگی در قسمت اطراف آن که خونرسانی خوبی دارد ایجاد شده است، در صورتیکه شما در زانویتان احساس ناراحتی نکنید و زانویتان پایدار باشد معمولا نیازی به عمل جراحی ندارید. در این صورت درمان شما عبارتست از:
مدتی استراحت تا فشاری به زانویتان وارد نشود و بافت آسیب دیده فرصت بهبودی داشته باشد. ممکن است پزشک معالج به شما توصیه کند از چوب زیر بغل استفاده کنید و چند بار در روز زانو را با یخ سرد کنید.
البته یخ را مستقیما روی پوست نگذارید. در این موارد سعی کنید یک باند کشی را روی زانو ببندید تا زانو کمپرس شود. این فشار موضعی مانع از افزایش تورم شده و احتمالا میتواند مانع از خونریزی در بافت آسیب دیده گردد.
سعی کنید دراز کشیده و زانویتان را بالاتر از سطح قلبتان بگیرید تا تورم زانو کم شود. در این موارد استفاده از داروی مسکن جهت کاهش درد و تورم هم میتواند مفید باشد.
درمان جراحی پارگی منیسک
اگر با وجود انجام این کارها زانوی شما همچنان ناراحت است ممکن است پزشک تصمیم به عمل جراحی بگیرد. امروزه درمان جراحی آسیب های منیسک معمولا توسط تکنیک آرتروسکوپی انجام میشود.
در این روش پزشک از راه شکاف های کوچکی که در روی پوست روی زانوی شما ایجاد میکند یک دوربین را وارد زانوی کرده تا بتواند داخل زانو را مشاهده مند و سپس از راه شکاف های کوچک دیگر ابزار هایی را وار زاموی شما میکند تا با کمک آنها قسمت پاره شده منیسک را بدوزد یا از زانوی شما خارج کند.
بعد از جراحی پزشک شما ممکن است زانو را در یک بریس بگذارد و بعد از مدتی شما با کمک فیزیوتراپ با انجام حرکاتی در زانو باید حرکت و قدرت زانویتان را بازپروری کنید.
ابتدا از ورزش هایی استفاده میشود تا حرکات زانوی شما را بهتر کند و بعد از مدتی حرکات ورزشی به شما آموزش داده میشود تا قدرت عضلات اطراف زانو را بیشتر کنید. این بازپروری معمولا با کمک و آموزش فیزیوتراپ انجام میشود ولی انجام مرتب و درست آن به عهده خود شما بوده و بیشتر در خانه انجام میشود