آسپیراسیون زانو ( آرتروسنتز): روشی برای تشخیص و درمان بیماری آرتریت

آسپیراسیون مفصل (آرتروسنتز) عملی است که در آن مایع با استفاده از سوزن و سرنگ از فضای دور مفصل تخلیه می‌شود. آسپیراسیون معمولاً تحت بی‌حسی موضعی و با هدف کاهش ورم و یا گرفتن نمونه‌ای از مایع مفصلی جهت آزمایش برای تشخیص مشکل یا اختلال مفصل انجام می‌شود. آسپیراسیون عموماً روی مفصل زانو انجام می‌شود. البته مایع مفصلی را می‌توان از مفصل‌های دیگری مانند مفصل ران، مچ پا، شانه، آرنج یا مچ دست نیز تخلیه کرد.

هدف از آسپیراسیون مفصل زانو (آرتروسنتز) چیست و  چه زمانی انجام می‌شود؟

آنالیز میکروسکوپی مفصل زانو، آسپیراسیون مفصل زانو

آسپیراسیون مفصل زانو برای تشخیص و درمان آرتریت (بیماری التهابی) مفصلی انجام می‌شود.

آسپیراسیون مفصل زانو با کاربرد تشخیصی

آرتروسنتز زانو با هدف گرفتن نمونه‌ای از مایع مفصلی بیمار انجام می‌شود. این نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود و در آنجا آنالیز می‌شود تا علل ورم کردن مفصل زانو یا بیماری‌های التهابی مفصل مانند عفونت، آرتریت نقرسی و روماتیسم مشخص شود. آزمایش‌هایی مانند شمارش تعداد گلبول‌های سفید، بررسی وجود کریستال‌ها، پروتئین و گلوکز و کشت برای تشخیص عفونت روی مایع مفصلی انجام می‌شود. هر یک از این پارامترهای آزمایشگاهی به تعیین علت نوع خاصی از آرتریت، به ویژه تشخیص گونه‌های التهابی آرتریت از گونه‌های غیرالتهابی کمک می‌کند. نتیجه آزمایش نقش کلیدی در تشخیص بیماری‌های مفصلی و عارضه‌های اسکلتی ـ عضلانی دارد.

آسپیراسیون مفصل زانو با کاربرد درمانی

آسپیراسیون مفصل زانو درمان موثری برای کاهش درد و ورم زانو است. همراه با مایع سینوویالی که از مفصل ملتهب تخلیه می‌شود، گلبول‌های سفید داخل مایع مفصلی که منبع آنزیم‌های تخریب کننده مفصل هستند، نیز خارج می‌شوند. این درمان بازیابی سلامت مفصل را تسریع می‌کند.

آمادگی قبل از آسپیراسیون مفصل زانو

پزشک پرونده پزشکی بیمار را بررسی می‌کند و  سوالاتی را درباره حساسیت دارویی یا سابقه خونریزی می‌پرسد. چنانچه در حال حاضر آنتی بیوتیک مصرف می‌کنید، یا به تازگی دوره درمانتان با آنتی بیوتیک تمام شده است، حتماً موضوع را به پزشک اطلاع دهید، چون مصرف این دارو بر نتایج آزمایش تاثیر می‌گذارد. کرم بی‌حسی معمولاً ۳۰ دقیقه قبل از عمل آرتروسنتز زانو روی پوست مفصل زده می‌شود. برخی بیماران، به ویژه نوزادان و خردسالان، داروی آرامبخش حین عمل دریافت می‌کنند. چنانچه قرار باشد که آسپیراسیون زانو تحت بیهوشی انجام شود، باید از مدت معینی قبل از عمل ناشتا باشید و با معده خالی در کلینیک حاضر شوید. داروهای آرامبخش و بیهوشی معمولاً از طریق سرم تزریق می‌شود و  کمک می‌کند تا در طول عمل بخوابید و هیچ چیزی از عمل متوجه نشوید.

مراحل آسپیراسیون زانو

آسپیراسیون مفصل زانو به صورت سرپایی یا در قالب بخشی از فرایند تشخیص و درمان در مدت بستری بودن بیمار انجام می‌شود. مراحل آرتروسنتز زانو به عارضه خاص هر بیمار و متخصص انجام عمل بستگی دارد. آسپیراسیون مفصل زانو معمولاً ۱۰ ـ ۵ دقیقه طول می‌کشد. مراحل معمول آسپیراسیون مفصل زانو به شرح زیر است:

• از بیمار خواسته می‌شود که لباسهایش را دربیاورد و گان بپوشد.
• بیمار به گونه‌ای روی تخت خوابانده می‌شود که پزشک به راحتی به مفصل مورد نظر دسترسی داشته باشد.
• پوست روی مفصل زانو با محلول ضدعفونی تمیز می‌شود.
• اگر آرتروسنتز تحت بی‌حسی موضعی انجام شود، داروی بی‌حسی در اطراف مفصل تزریق می‌شود. این تزریق با احساس سوزش خفیفی همراه است.
• سپس پزشک سوزن را وارد مفصل می‌کند. آسپیراسیون گاهی اوقات تحت هدایت رادیوگرافی یا سونوگرافی انجام می‌شود تا دقت عمل بالاتر برود.
• بیماران فشار یا ناراحتی ملایمی را حین آسپیراسیون تجربه می‌کنند.
• پزشک مایع مفصلی را داخل سرنگ متصل به سوزن می‌کشد.
• سپس پزشک سوزن را از مفصل بیرون می‌آورد و زانو را با باند استریل پانسمان می‌کند.
• مایع مفصلی برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.

مراقبت بعد از آسپیراسیون زانو

بعد از برگشتن به خانه باید زانو را کاملاً تمیز و خشک نگه دارید و تا زمانی که پزشک معالجتان دستور نداده، پانسمان را باز نکنید. محل آسپیراسیون تا چند روز دردناک و به لمس حساس است. اگر احساس درد کردید، مسکنی را که پزشک برایتان تجویز کرده، مصرف کنید. مصرف آسپرین یا بعضی داروهای مسکن خطر خونریزی را افزایش می‌دهد. باز هم تاکید می‌کنیم که فقط داروهایی را مصرف کنید که پزشک معالجتان تجویز کرده است. پزشک معالج توصیه‌های تکمیلی را با توجه به عارضه‌ای که به آن مبتلا هستید، ارائه می‌دهد.

تفسیر نتایج آسپیراسیون زانو

فردی که در آزمایش و تفسیر نمونه‌های مایع مفصلی تخصص دارد، وجود نشانه‌های عفونت یا التهاب را از طریق شمارش گلبول‌های سفید و اندازه‌گیری غلظت پروتئین و گلوکز بررسی می‌کند. همچنین متخصص وجود میکروب‌هایی مانند باکتری یا قارچ و دیگر سلول‌های غیرعادی را در مایع مفصلی بررسی می‌کند. سپس نتایج آزمایش را به پزشک معالج گزارش می‌دهد تا به بیمار نیز اطلاع بدهد. چنانچه آزمایش اورژانسی باشد، نتیجه آزمایش به سرعت حاضر می‌شود، در غیر این صورت برای گرفتن نتیجه آزمایش معمولاً باید یک یا دو روز صبر کنید. اگر پزشک به وجود عفونت‌های باکتریایی مانند آرتریت سپتیک مشکوک شده باشد، کشت در آزمایشگاه انجام می‌شود و نتایج ظرف ۴۸ ساعت آماده می‌شود. ممکن است پزشک درمان با آنتی بیوتیک را در این مدت شروع کند، به ویژه اگر حال بیمار نامساعد باشد. درمان مناسب برمبنای محتمل‌ترین علت عفونت توصیه می‌شود، و در صورت لزوم بعد از آن که نتیجه آزمایش کشت آماده شد، نوع دارو تغییر داده می‌شود.

عوارض آسپیراسیون زانو

آسپیراسیون زانو به ندرت با عوارض جدی همراه است. از عوارض احتمالی آرتروسنتز زانو می‌توان به واکنش به داروی بی‌حسی، کبودی موضعی یا خونریزی خفیف داخل مفصل اشاره کرد. چنانچه کورتیزون تزریق شده باشد، چون رنگدانه‌های پوست از بین می‌رود، لکه‌ی روشنی روی پوست ایجاد می‌شود. عفونت مفصل (آرتریت سپتیک) یکی از عوارض جدی و البته نادر آسپیراسیون زانو است. اگر کورتیکواستروئید تزریق شده باشد، احتمال بروز عوارض نادر دیگری مانند التهاب داخل مفصل در اثر متبلور شدن دارو، آتروفی یا از بین رفتن رنگدانه‌های پوست در محل تزریق، بالا رفتن میزان قند خون (تشدید دیابت ملیتوس) و وخیم‌تر شدن عفونتی وجود دارد که از قبل بخش دیگری از بدن را درگیر کرده است. اگر تزریق کورتیکواستروئید بیش از حد تکرار شود، احتمال بروز عوارض جانبی سیستمی، یعنی عوارض درگیر کننده‌ی کل بدن، از قبیل افزایش وزن، ورم کردن صورت و بالاتنه و به راحتی کبود شدن بدن وجود دارد. تزریق مشتقات هیالورونیک اسید چنانچه باعث حساسیت شود، با التهاب و ورم موضعی زانو همراه خواهد بود. تزریق هیالورونیک اسید داخل مفصل زانو به منظور تسکین درد معمولاً زودتر از هر شش ماه یکبار انجام نمی‌شود.