پوکی استخوان چرا و چگونه ایجاد می شود ؟
عوامل مربوط به تغذیه
خطر ابتلا به پوکی استخوان در افرادی که شرایط تغذیه‌ای زیر را داشته باشند، بیشتر است :
جذب پایین کلسیم :
کمبود کلسیم در طول یک عمر، نقش مهمی در بروز پوکی استخوان خواهد داشت. جذب پایین کلسیم باعث کاهش تراکم استخوان، شروع زودهنگام روند تجزیه استخوان‌ها و افزایش خطر شکستگی آنها می‌شود.
بیماری‌های تغذیه‌ای :
سوء تغذیه، مصرف غذاهای بسیار کم یا غیرمغذی و داشتن کمبود وزن، باعث ضعیف شدن استخوان‌ها در همه افراد، اعم از مرد و زن می‌شود. هم چنین عمل جراحی برای کوچک کردن اندازه معده یا برداشتن قسمتی از روده، منجر به کاهش واحد سطح قابل دسترس برای جذب عناصر غذایی مختلف از جمله کلسیم می‌شود.
عوارض ناشی از پوکی استخوان
شکستگی استخوان‌به ویژه استخوان لگن و مهره‌های ستون فقرات، به عنوان خطرناک‌ترین عوارض ناشی از پوکی استخوان شناخته می‌شوند. شکستگی لگن که غالباً به علت زمین خوردن بیمار اتفاق می‌افتد، می‌تواند منجر به معلولیت دائمی و حتی افزایش خطر مرگ در طی یک سال اول بعد از آسیب دیدگی شود. در بعضی از موارد، حتی بدون آنکه بیمار زمین بخورد دچار شکستگی مهره‌های کمر می‌شود. زیرا استخوان‌هایی که ستون فقرات را می‌سازند (مهره‌ها)، ممکن است به حدی ضعیف شوند که بر روی هم مچاله شده و باعث کمر درد، کوتاه شدن قد و خمیده شدن بالاتنه به طرف جلو شوند.
تشخیص پوکی استخوان
تراکم استخوان‌ها را می‌توان به وسیله دستگاهی که از مقادیر بسیار کمی اشعه ایکس برای تعیین میزان مواد معدنی موجود در استخوان‌های شما استفاده می‌کند، اندازه‌گیری نمود. در جریان این آزمایش که کاملاً بدون درد است، شما بر روی یک میز روکش دار مخصوص می‌خوابید و اسکنر دستگاه از روی بدن شما عبور می‌کند. در اغلب موارد، این اندازه گیری‌ها فقط بر روی چند استخوان معدود از جمله لگن، مچ دست و ستون مهره‌ها انجام می‌گیرد. شما عزیزان می‌توانید برای تشخیص میزان پوکی استخوان خود و درمان آن، به دکتر مهدی مویدفر مراجعه کنید.
درمان
داروها
توصیه‌های درمانی برای پوکی استخوان غالباً بر اساس برآورد احتمال شکستگی استخوان‌های شما در طی ۱۰ سال آینده ارائه می‌شود. برای محاسبه این احتمال از داده‌ها و اطلاعات مختلفی از جمله اطلاعاتی که از آزمایش تراکم استخوان شما به دست می‌آید، استفاده می‌شود. اگر خطر شکستگی استخوان شما بالا نباشد، ممکن است دارویی هم برای شما تجویز نشود و به جای آن بیشتر بر اصلاح عوامل خطرزایی که در پوک شدن استخوان‌ها و زمین خوردن شما نقش دارند، تمرکز شود.بیشترین داروهایی که برای مردان و زنانی که در معرض افزایش خطر شکستگی استخوان هستند تجویز می‌شود، داروهای بیسفسفونات می باشد.
نمونه هایی از این دسته از داروها عبارت است از :
آلندرونات (فوسامکس)
ریسیدرونات (اکتونل، آتویلا)
ایباندرونات (بونیوا)
عوارض جانبی احتمالی برای این داروها شامل تهوع، دل درد و علائمی شبیه به سوزش سر معده می‌باشد. البته در صورتی که دارو، طبق دستور پزشک و به روش صحیح مصرف شود، احتمال بروز این عوارض جانبی خیلی کمتر خواهد شد. انواع داخل وریدی از داروهای بیسفسفونات هم وجود دارند که باعث ناراحتی معده نمی‌شود، اما ممکن است تب، سر درد و دردهای عضلانی را تا سه روز بعد از مصرف به دنبال داشته باشد. اما از طرف دیگر، شاید تزریق این دارو هر سه ماه یک بار یا هر یک سال یک بار خیلی راحت‌تر از آن باشد که بخواهید قرص آن را به صورت هفتگی یا ماهانه استفاده کنید و زمان دقیق مصرف آن را به خاطر بسپارید. البته شکل تزریقی این داروها ممکن است گران‌تر از قرص باشد. استفاده از داروهای بیسفسفونات به مدت بیشتر از پنج سال می‌تواند منجر به یک عارضه بسیار نادر شود که طی آن قسمت وسط استخوان ران پا ترک می‌خورد و یا حتی استخوان، به طور کامل از این قسمت می‌شکند.
سایر داروهای پوکی استخوان
در صورتی که داروهای رایج برای درمان پوکی استخوان با شما سازگار نباشد و یا اثربخشی کافی در درمان شما نداشته باشد، ممکن است پزشک شما به جای آنها داروهای زیر را برایتان تجویز کند:
دنوزوماب (پرولیا) :
تأثیر این دارو در افزایش تراکم استخوان‌ها مشابه با داروهای بیسفسفونات و یا بهتر از آنهاست. این دارو احتمال وقوع تمامی انواع شکستگی‌های استخوان را کاهش می‌دهد. دنوزوماب هر شش ماه یک بار به اندازه یک دوز در زیر پوست تزریق می‌شود.
تریپاراتاید (فورتئو) :
یک داروی قوی و مشابه با هورمون پاراتیروئید است که رشد استخوان‌های جدید را تحریک می‌کند. این دارو به صورت روزانه در زیر پوست تزریق می‌شود. بعد از دو سال که مصرف این دارو ادامه پیدا کرد، یک داروی مخصوص دیگر نیز باید برای حفظ روند رشد استخوان‌های جدید استفاده شود.
داروهای جایگزین
به نظر می‌رسد که پروتئین سویا خواصی مشابه با هورمون استروژن بر روی بافت استخوان‌ها داشته باشد. بعضی از مطالعات انجام گرفته نشان داده است که خطر شکستگی استخوان در زنان یائسه آسیایی که مقادیر بیشتری پروتئین سویا مصرف می‌کنند، کاهش پیدا می‌کند. اما زنانی که سابقه شخصی یا خانوادگی در به ابتلا به سرطان سینه دارند باید در مصرف سویا خیلی محتاط باشند. ضمن اینکه تحقیقات نشان داده است که اغلب فرآورده‌ها و محصولاتی که از سویا به دست می‌آیند، تأثیری در کاهش احتمال شکستگی استخوان ندارند.
هورمون درمانی
هورمون استروژن، مخصوصاً هنگامی که مصرف آن بلافاصله بعد از یائسگی شروع شود، می‌تواند به حفظ تراکم استخوان کمک کند. اما در عین حال، هورمون درمانی با استروژن می‌تواند خطر تشکیل لخته‌های خونی، سرطان مخاط رحم، سرطان سینه و احتمالاً بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. به همین علت، استروژن معمولاً برای سلامتی استخوان‌ها در زنان جوان‌تر و یا در زنانی که به خاطر علائم یائسگی هم نیاز به درمان دارند استفاده می‌شود.
داروی رالوکسیفن (اویستا) برای تراکم استخوان‌ها بعد از یائسگی در زنان، خواص مفیدی مشابه با استروژن دارد و در عین حال، بعضی از عوارض جانبی استروژن را هم ندارد. مصرف این دارو می‌تواند باعث کاهش خطر برخی از انواع سرطان سینه شود. برافروختگی (گُر گرفتگی) و احساس گرمای شدید، از عوارض شایع این دارو می‌باشد. علاوه بر آن، رالوکسیفن ممکن است باعث افزایش خطر تشکیل لخته‌های خونی هم بشود.